Radio Noć
-
Jezik izvornika: ukrajinski
-
Prijevod: Dariya Pavlešen i Ana Dugandžić
-
Broj stranica: 352
-
Datum izdanja: veljača 2023.
-
ISBN: 978-953358546-8
-
Naslov izvornika: Radio Nich
-
Vrsta uveza: tvrdi s ovitkom
-
Visina: 225 mm
-
Težina: 605 g
-
Najniža cijena u posljednjih 30 dana: 0,00 €
Rok isporuke: tri radna dana.
Besplatna dostava: za narudžbe iznad 35,00 €.
Vrijedi za područje Republike Hrvatske.
Nakon propasti revolucije Josip Rotski, glazbeni heroj barikada čije se ime “rimuje” s Trocki, Brodski i Joseph Roth, prisiljen je pobjeći na Zapad, gdje u hotelu u švicarskim Alpama životari kao salonski pijanist. Kada u hotel na samit svjetskih lidera stigne i diktator iz njegove domovine, on se odluči iskoristiti priliku i osloboditi naciju od tiranina. Po odsluženju zatvorske kazne Rotski se skriva u svoje rodne Karpate od tajnih službi, ali i novih progonitelja koje je navukao na vrat zbog deala sa zatvorskim prijateljem. Ali ne zadugo, ponovo je prisiljen dati se u bijeg. Zatječe ga se na svim meridijanima Europe, od Tirola preko Stockholma do grčkog otoka. Uz njega su vjerni mu pratitelji gavran Edgar i pomalo neprimjerena ljubavnica Anime. Naposljetku završava na zatvorskom otoku, na nultom meridijanu, odakle odašilje u eter svoju muziku i poeziju, svoju priču.
Radio Noć Jurija Andruhovyča jedinstveni je glazbeni roman s mnogo slojeva i tajni, prostor gdje se pustolovna romantika susreće s fantazijom. Revolucionarna saga, biografska burleska ili špijunski triler koji u nezaboravnom jezičnom vatrometu obasjavaju pozornicu neposredne sadašnjosti suprotstavljajući se strahovima i stvarnim prijetnjama suverenošću mašte.
“Uvijek sam sanjao da napišem roman koji ima zvuk.” – Jurij Andruhovyč
“Glazba, putovanja kroz prostor i vrijeme, vrag (naravno, mnogoliki), intertekstualne zagonetke, nepouzdan pripovjedač (i junak), izmišljene geografske i vremenske koordinate – svega toga ima i u prethodnim romanima Jurija Andruhovyča, ali ne toliko koliko u Radiju Noć, romanu o potrazi i bijegu.” – Krytyka
“Zahvaljujući formi pikarskog romana nabijenog akcijom, Andruhovyč sebi dozvoljava ne samo brze preokrete već i svakojake bajke... No ispod divlje, kaotične, često komične ljuske krije se gorka, mračna jezgra, univerzalna tuga za žrtvama povijesti koja podsjeća na Waltera Benjamina.” – Die Welt
“Kada Jurij Andruhovyč pokrene svoj moćni narativni stroj, odmah se stvara izvanredno stanje. Poetski i politički.” – Kleine Zeitung
“Jurij Andruhovyč virtuoz je karnevalskog pripovijedanja.” – Süddeutsche Zeitung
“Privlačnost je ove knjige u tome što junak ne pokušava sakriti svoju ranjivost. Lutanje je to osobe koja je mnogo toga proživjela i pokušava preživjeti. Zbog toga Rotski izaziva velike simpatije. I ono što je najprivlačnije: on je utjelovljenje sluha. Ne apsolutnog, nego apsolutno profinjenog.” – DOUNB
“Radio Noć Jurija Andruhovyča upravo je u eteru: roman današnjice, ali i iščašena slika zastrašujućeg beznađa, uza sve to i uzor kulture smijeha.” – Frankfurter Rundschau
“Jurij Andruhovyč vješto upotrebljava priču svog junaka kako bi progovorio o političkim zbivanjima u Ukrajini u posljednjih nekoliko desetljeća.” – ORF
“... tako divlje i lagano, puno književnih i povijesnih aluzija... Da, roman može izazvati ludilo čitanja.” – Berliner Zeitung
“Ironija i duboka tuga, mračne povijesne i jezive fiktivne scene, biografski detalji i kreativne izmišljotine – u romanu Radio Noć Jurij Andruhovyč stvorio je briljantan narativni tijek.” – Die Presse
Knjiga Radio noć objavljena je u sklopu projekta Moving Forward Together u suradnji s House of Europe.
Roker u revoluciji
Dragan Babić, Kritika HDP, 1. travnja 2024.
Središnja figura romana je Josip Rotski, čovek koji spaja sovjetsku prošlost, religijski kontekst i aluzije na zapadnu civilizaciju, postajući tako savremena inkarnacija nekih od najuspelijih junaka Salmana Ruždija ili, još konkretnije, Vladimira Nabokova
Ovakvi romani retki su kod nas. Ovde se ne misli samo na tehničku organizaciju rukopisa i više različitih tehnika i pristupa koje autor kombinuje, kao ni na primarnu tematsku ravan koju opisuje, već na spoj svih tih zasebnih impulsa koji dopiru do čitalaca. Prevod romana Radio Noć važna je karika recepcije ukrajinske književnosti u našim okvirima
Uz ogroman priliv stranih knjiga koje svake godine nadiru u našu regionalnu produkciju, može se postaviti presudno pitanje: da li je prevod svih tih knjiga zaista neophodan? Ovde se ne misli, naravno, na klasike svetske književnosti ili savremene hitove sa svih meridijana, već na dela za koja u prvi mah ne možemo ni biti sigurni da li će obogatiti našu čitalačku ponudu ili ne. Neka od tih dela podržana su od strane različitih fondova i njihova publikacija više se tiče finansija i logistike, dok druga uistinu mogu da ponude ono što je nama svima danas potrebno: perspektivu koja je različita od one koju imaju domaći pisci. Upravo je takav i roman Radio Noć ukrajinskog pisca Jurija Andruhoviča, koji je u prevodu Darije Pavlešen i Ane Dugandžić dostupan čitaocima koji bi se teško susreli s njim u izvornom obliku.
Odakle si, koga znaš?
Za razliku od pisaca sa anglofonog područja koji su manje ili više poznati publici širom sveta, ili koji će se makar lakše i brže smestiti u koordinatni sistem pisaca koji se kreću istim putevima kao i oni, autori koji dolaze iz drugih mesta prvo moraju da prođu proces recepcije u predelu u kom se predstavljaju pre no što mogu da računaju na neki ozbiljniji čitalački i kritički prijem. Što se tiče Andruhoviča, on je odavno prisutan u Hrvatskoj, od časopisnih temata kao što su „Suvremena ukrajinska pripovjetka“ (2000) i antologija Ukrajinski književni huligani (2002) do zasebnih tekstova u periodici i knjiga koje je objavila Fraktura: Moja Europa (2007, koautor Andžej Stasjuk), Dvanaest prstena (2011) i Leksikon intimnih gradova (2019). Na poslednjem od ovih naslova radile su prevoditeljice koje stoje i iza prevoda Radija Noći, a to je jedan od ključnih faktora recepcije stranih pisaca u novom književnom polju: ukoliko imaju isti prevodilački tretman, njihov izraz će biti ujednačeniji i verniji, i stoga će oni moći da konkretnije nastupe pred novom publikom. U Srbiji je, pak, uz određen broj časopisnih priloga, dostupan samo jedan njegov roman, Perverzija (2002), i jedna zbirka izabranih eseja, Moja poslednja teritorija (2021), a oba ta naslova prevele su Milena Ivanović i Ala Tatarenko, što iznova dokazuje važnost prevodilačkog kontinuiteta. Ovaj autor, dakle, nije potpuno nepoznat u našim predelima, premda je njegovo prisustvo kod hrvatskih čitalaca osetnije, i otud ne iznenađuje pojava romana iz 2020. godine na tom tržištu pre nego u zemljama u okruženju.
Osim spisateljske karijere, Andruhovič se ostvarivao i u drugim umetnostima, ali i kao snažan kritičar svakodnevice svoje zemlje na više frontova: kao nezavisne države, kao dela bivšeg SSSR-a, te kao zemlje koja ima aktivan odnos sa Evropskom unijom. Svi ovi aspekti njegovog rada vidljivi su u njegovim ranijim delima, bilo da se radi o proznim ili esejističkim tekstovima, te bi se kao ključni naslovi mogli istaći Leksikon intimnih gradova i Moja poslednja teritorija koji, iz dve različite, ali dopunjujuće perspektive, svedoče autorovom odnosu prema nekima od najvažnijih pitanja ličnog i kolektivnog života. No, kako ova dva naslova nisu klasičnog romanesknog karaktera, Radio Noć se nameće kao tekst koji bi mogao da predstavi Andruhoviča novoj generaciji čitalaca koji ga istražuju u prevodu, ali on je i prilika za ranije čitaoce da se podsete njegovog stila i registra, te da nagoveste koji su neki od uglova iz kojih bi mogao da se obraća u narednim knjigama.
Nomen est omen
Središnja figura romana je Josip Rotski, čovek koji spaja sovjetsku prošlost, religijski kontekst i aluzije na zapadnu civilizaciju, postajući tako savremena inkarnacija nekih od najuspelijih junaka Salmana Ruždija ili, još konkretnije, Vladimira Nabokova. Pored jasnih asocijacija na Josifa Brodskog i biblijskog Josifa, protagonista Andruhoviča samostalna je figura koja ne samo da ne nastupa u skladu sa ponašanjem ljudi u čijoj senci se nalazi, nego, sasvim suprotno, deluje potpuno samosvesno i nezavisno. Nakon karijere u rok bendu, on postaje učesnik političke revolucije i građanskih protesta čiji je cilj promena režima u njegovoj domovini, ali zbog aktivnog učešća u uličnim dešavanjima, gde je, pod nadimkom Agresor, svirao klavir tokom protesta, on postaje izopšten i nateran je na beg. Odlazeći na zapad, neprekidno je na meti nacionalno osvećenog pokreta, ali i kriminalnih i mafijaških organizacija, te pripadnika policije, kako zbog svojih aktivnosti – učešće u pokušaju atentata državnika i dolazak do računa sa bogatstvom zatvorskog prijatelja – tako i usled slučajnosti sa kojima se susreće. On je tako na međi istorijskih, ličnih i neočekivanih uticaja koji oblikuju njegov život i trenutno ponašanje, sve vreme zadržavajući visok nivo individualnosti, ali i postajući epitom prilika koje su ga oblikovale, pre svega političkih protesta i prinudne emigracije.
Kao krucijalni trenutak njegovog života nameće se, dakle, vreme političkih i društvenih promena koje su bile karakteristične za različite delove Evrope devedesetih godina prošlog veka, ali koje su se manje ili više završile na isti način, svrgavanjem diktatora i uspostavljanjem vlasti u čijem izboru su učestvovali i građani. Kao jedan od tih građana, Rotski je bačen u situaciju u kojoj je izrastao u centralnu figuru protesta, iako donekle skrivenog identiteta, i zbog toga je nakon nepotpunog uspeha revolucije postao meta tzv. Lige deratizatora nacionalnog jedinstva koja ga je lovila do kraja života. Ipak, slično sudbini Džoa Bageriste sa beogradskih petooktobarskih protesta, on je postao lik koji nadrasta sopstveni identitet jer su se u figuri Agresora sjedinile sve ostale ličnosti koje su se nalazile oko njega i koje su ličnim naporima radile ka zajedničkom cilju i kolektivnoj pobedi nad političkim agresorima. Ovi tematski okviri nisu nepoznati u domenu savremene domaće književne produkcije, od poznatog romana Kandže Marka Vidojkovića (2004) do odličnih priča iz zbirke Povest o telu Marjana Čakarevića (2021), uz pregršt drugih tekstova koji govore o beogradskim studentskim protestima i događajima koji kulminiraju protestima u oktobru 2000, te postoji mogućnost povlačenja paralele ne samo liniji SSSR i SFRJ, već i u kontekstu aktuelnih dešavanja u istočnoj Evropi. Zbog tih tema, Radio Noć nije samo roman o rok muzici, protestima i emigraciji, već i o političkim spletkama i režimima koji definišu život svih generacija rođenih XX. veka, ali i kasnije. Andruhovič je, naravno, dovoljno izverziran da ne sklizne u pamflet ili karikaturu, već vrlo precizno levitira između suptilne društvene kritike i otvorenog napada na režim koji čitaoci različitih zemalja prepoznaju i bez njegovog preciznog imenovanja. Slično svom protagonisti, on staje na stranu promene i revolucije, te su najuverljiviji delovi romana oni koji opisuju kako se rađa glas naroda i na koji način službe pokušavaju da ga kontrolišu, a upravo će ti pasaži i najviše dojmiti čitaoce sa ličnim ili posrednim iskustvom građanskog bunta i potrebe da se promena traži na ulici.
Stilski cik-cak
Pored jedinstvenog junaka i situacije iz koje dolazi, autor takođe uspeva da održi čitalačku pažnju promenama u registru i stilu. Roman Radio Noć otvara se kao serija priča u priči, odnosno u okviru jedne priče započinje druga, itd. Najšira priča jeste ona neimenovanog pripovedača koji ispred fiktivnog Međunarodnog interaktivnog biografskog biroa piše biografiju Rotskog i prati njegovo kretanje po evropskom kontinentu, beleži njegove radnje i istražuje njegove tajne. Ova biografija, kako se kasnije ispostavlja, mnogo je više od otkrivanja života jedne ostarele rok zvezde, već predstavlja podlogu za pristupanje njegovoj intimi, ali je važno istaći da se, skoro usred ispovesti „biografa“, u priču uključuje sam Rotski koji preuzima ugao posmatranja stvari, i kao da počinje da ostvaruje lični kontakt sa čitaocima. Njegova prošlost puna je intrigantnih detalja, ali oni neretko zahtevaju zasebne digresije u kojima se Andruhovič poigrava pripovedanjem i fokalizacijom. Mada je ovaj pristup opravdan u okvirima koje roman zahteva, neretko se ove sekundarne ili tercijarne epizode ispostavljaju kao nepotrebno obimne i zamorne, dok se njihova važnost ne nameće kao naročito krucijalna.
No, i pored višaka koje je trebalo odstraniti još u originalnoj verziji teksta, Radio Noć se nameće slojevima radnji koje se čitaocima predstavljaju u maniru koncentričnih krugova i svaki put dodaju novi sloj značenja. Uz okvirnu kvazi-istraživačko-biografsku priču, ističe se i serija ispovednih zapisa samog Rotskog u realnom vremenu, od ponoći do jutra, dok se kao radijski voditelj obraća globalnom slušateljstvu i prepričava segmente svog dotadašnjeg života, nudeći alternativnu verziju događaja koje su čitaoci već čuli od primarnog narativnog glasa. Ovi segmenti istaknuti su kurzivom i okončavaju se najavom pesama koje je, u obliku plej-liste, moguće pronaći na kraju romana skeniranjem QR koda, što daje Andruhovičevom romanu još jednu dozu novuma i neočekivanosti. Uz to, sećanje na još jedan važan trenutak protagonistinog puta, pokušaj atentata na državnika u koji je upleten, dočarava se na neobičan način, skoro u tehnici hamletovske mišolovke iz Šekspirove tragedije, odnosno u dramskoj formi u kojoj dolazi do dramske ironije u kojoj publika „zna“ više od aktera komada. Cela ta drama izvedena je aluzivno, skriveno i u pola glasa, ali je jasno o čemu se radi i koja je njena pozicija u istoriji povlašćene jedinke i države iz koje dolazi. Pored toga, čitaoci pronalaze i fragmente poezije, komunikacije SMS porukama i izvode iz elektronskog dopisivanja, te razne spiskove, esejističke pasaže i uplive nefikcionalne književnosti, što zajedno sa poližanrovskom prirodom dela – ono se može čitati u granicama društvenog, političkog, istorijskog, postmodernog, triler ili biografskog romana – uvećava čitalački užitak i daje potvrdan odgovor na pitanje sa početka o tome da li je prevod ove konkretne knjige zaista neophodan.
Proširenje područja slobode
Ovakvi romani retki su kod nas. Ovde se ne misli samo na tehničku organizaciju rukopisa i više različitih tehnika i pristupa koje autor kombinuje, kao ni na primarnu tematsku ravan koju opisuje, već na spoj svih tih zasebnih impulsa koji dopiru do čitalaca. Prevod romana Radio Noć važna je karika recepcije ukrajinske književnosti u našim okvirima, najviše zbog kolektivnog sećanja na revolucionarne godine krajem prošlog veka koje je Jurij Andruhovič dočarao na uverljiv način. Uz to, kada se čita komparativno sa njegovim esejima ili ranijim prevodima, može se primetiti razvoj autorskog glasa i proširenje na polju tema i forme, što bi trebalo da bude dovoljno izdavačima da ga uvrste i u svoje buduće prevodilačke planove.